Page 57 - ЛИТЕРАТУРА АА5ЫЫТА 4 КЫЛААС 1 ЧААhА
P. 57
Олор ааҕарга олурҕа, табыгаһа суох этилэр, сорох тыллар
саха киһитэ өйдөөбөтүн курдук уларыйан иһиллэллэрэ.
Саха оҕото ааҕарыгар аналлаах бастакы кинигэ 1819
сыллаахха Иркутскай куоракка 200 ахсаанынан бэчээттэм-
митэ. Бу кинигэ бэчээттэниитэ Санкт-Петербурунан эрги-
йэн, сылтан ордон баран быһаарыллыбыта. Кинигэ таҥара
үөрэҕин үөрэтэргэ аналлааҕа, ол иһин «Катехизис» диэн
ааттаммыта. Таҥара үөрэҕин кылгас ис хоһоонун саха-
лыы тылбааһын Өлүөхүмэ куоратын Спасскай таҥаратын
дьиэтин аҕабыыта Георгий Яковлевич Попов оҥорбута.
Кини тылбаастаабыт «Катехизиһа» Россия народнай учи-
лищеларыгар үөрэнэр кинигэ этэ. Сахалыы тахсыбыт «Ка-
техизис» таҥара дьиэлэрин ахсын тарҕатыллыбыта уонна
христианскай үөрэҕи тарҕатыыга үөрэнэр кинигэ быһыы-
тынан туттуллубута.
Ити кэмтэн ыла үгүс сыл ааста. Бу бастакы сахалыы
кинигэттэн саҕалаан, сүрүннээн таҥара үөрэҕин кытта би-
лиһиннэрэргэ аналлаах элбэх кинигэ бэчээттэммитэ. Ол
курдук «Сахаларга аналлаах букварь» (Букварь для яку-
тов) 1895, 1897, 1898 сылларга Казань куоракка тахсы-
талаабыта.
Ол эрээри нэһилиэнньэ халыҥ араҥатын маассабай-
дык үөрэхтииргэ туох-ханнык иннинэ норуот тылын со-
куоннарыгар олоҕурбут алпаабыты олохтуохха наада этэ.
Бу соругу саха бастакы тыл үөрэхтээҕэ Семён Андре-
евич Новгородов (1892— 1924) ситиспитэ. Кини сахалыы
алпаабыты аан бастаан оҥорон, бастакы «Сурук-бичик»
кинигэни 1917 сыллаахха бэчээттэппитэ. Ити кэмтэн ыла
сахалыы тылынан араас литература бэчээттэнэр буолан
барбыта. 1926 сыллаахха Саха сиригэр кинигэни бэчээт-
тиир судаарыстыбаннай издательство тэриллибитэ. Онтон
