Page 123 - Саха тыла 8 кылаас

Ситимнээх саҥа

БИЛИМ (НАУКА) ИСТИИЛЭ

215. Тиэкиһи бол±ойон аа±ыҥ. Истиилин быһаарыҥ.

Тэлэбиидэнньэ — киһи өйүн салайар күүс

Тэлэбиисэр — арахсыспат аргыспыт, ааттаах атаспыт. Биһиги өй-
бүтүн салайар, олоҕу көрүүбүтүн уларытар, арыт кыыһырдан, арыт
үөрдэн ылар сүдү күүстээх.

Туох барыта икки өрүттээҕин курдук, тэлэбиидэнньэ эмиэ куһаҕан-
наах уонна үчүгэйдээх.

Туһатын туһунан тохтоло суох хайгыы-хайгыы кэпсиэххэ сөп. Арай
аҕыйах тылынан аҕыннахха, күөх экран биһиэхэ билбэтэхпитин бил-
лэрэр, көрбөтөхпүтүн көрдөрөр, саҥа санаалары саҕар, толкуйдуур
дьоҕурбутун сайыннарар уонна сылайбыт бэйэбитин сынньатар дьик-
ти аналлаах. Ол гынан баран, кэлиҥҥи кэмҥэ тэлэбиидэнньэ дьоҥҥо
куһаҕаннык сабыдыаллыыр буолан эрэр. Ол тоҕо? Быһаарыа±ыҥ эрэ.

Икки атахтаах, иннинэн сирэйдээх былыр-былыргыттан бобуулаа-
ҕы билэ, көҥүлэ суоҕу көрө сатыыр дьикти адьынаттаах. Кини билим
(наука) ситиһиилэрин соччо сэҥээриэ суоҕа. Хата, кириминээл туһунан
быдан сэргиэ этэ. «Култуураҕа» улуу худуоһунньуктар хартыыналарын
тустарынан сэһэргии турар буоллахтарына, «Атыҥҥа холбооҥ» диэн
баран, этиһиилээх, охсуһуулаах, үөхсүүлээх ток-шоуну астына көрүөҕэ.

Уйулҕабыт ити дьиибэ оҥоһуутугар оонньоон, ханаалларбыт киһи
киһини өлөрөрүн, кырбыырын, атаҕастыырын, күүһүлүүрүн туох да хаач-
чаҕа суох көрдөрөллөр. Ол дьулаан көстүүлэри түүннэри-күнүстэри то-
нолуппакка одуулуубут, салгыбакка кэтиибит. Ити түмүгэр тэлэбиидэн-
ньэ эриэйтинэ үрдээтэр үрдээн, оттон биһиги чөл куппут, бэйэбит да
билбэппитинэн, сыыйа-баайа алларыйан, ньиэрбэбит мөлтөөн, өйбүт-
санаабыт буомуран иһэр.

Дьэ, оччоҕо тэлэбиидэнньэ саарбах дьайыытыттан хайдах гынан ха-
рыстанабыт?

· Аат кэпсиирэлээх этиини булуҥ.
· Утарсар суолталаах тыллар биир этиигэ киирбиттэрин ыйыҥ.
· Уус-уран истиил бэлиэтэ киирбит холобурун булуҥ.
· Биир уустаах чилиэн санааны күүһүрдэр этиитэ ханна баарый?
· Кыбытык тыллары булаттааІ.
· Ойо±ос саҥа баар дуо?
· Ыйытар этиилэри булуІ. Истиил суолталаахтар дуо?

123