Page 125 - Саха тыла 8 кылаас

СҮБЭ

Õîñ áûһààðûû: Õàííûê áà±àðàð òèýêèñ үñ òèèïòýýõ: ñýһýðãýýһèí, îéóó-
ëààһûí, òîéîííîîһóí. Ñýһýðãèèð òèýêèñ òóîõ ýìý òóһóíàí êýïñèèð, ñý-
һýðãèèð èñ õîһîîííîîõ áóîëàí, ñàҥàòòàí-ñàҥà ñàáûûòûéà íàëû÷÷û, õîë-
êó èíòýíýýññèéýëýýõ. Îéóóëóóð òèýêèñêý êèһè, àéûë±à, êөñòүү, áûһûëààí
îðäóê ÷îðáîòóëëàí ñèһèëýíýð. Òýҥíýáèë, äà±ààһûí, áèèð óóñòààõ ÷èëèýí
ààò үãүñòүê òóòòóëëàð. Òîéîííóóð òèýêèñêý òóîõ ýìý òóһóíàí ûðûòûû, äà-
êààñòàáûë, ìөêêүөð òóһóíàí êýïñýíýð. Ìàííûê èñ õîһîîííîîõ òèýêèñêý
ûéûòàð, êүүһүðäýð ýòèè, îííî õàðäàðàð ýòèèëýð, ñàíàà áûñòûáûò óòà±à
(ýëáýõ òóî÷óêà) êèèðýëëýð.

217. Тиэкис үс араас тиибин тэҥнээн көрүҥ. Туох уратылаахта-
рый? Туохтара майгыннаһарый? Утарсар өйдөбүлү биир тиэ-
кискэ киллэрэн туттуу тугу үөскэппитий?

I. …Куурбут-хаппыт, өкчөһүйбүт Сүөдэр уонна мөдөөттүк мылаарый-
быт Өрүүнэ, сыл аайы төрөтөр оҕолоро өлөн иһэр буоланнар, «оҕону
сиир» абааһыны араастаан куттуу, албынныы сатыыллар. Оҕо биһигин
тула эһэ тыҥырахтаах ытыстарын сараччы баайаллар. Оҕоҕо араас
«куһаҕан дьон», умнаһыттар; абаа´ы да сиргэнэр дьонун ааттарын биэ-
рэллэр. Уол оҕону кыыстыы та²ыннараллар. Оҕо төрүүрүн кытары түн-
нүгүнэн ыланнар, кэннилэринэн хааман илдьэн, ханнык эмэ дьадаҥы
эмээхсиҥҥэ күрэтэллэр. Оҕолор өлөн иһэллэр.

Абааһыны албынныыр биир суол ньыма — «куһаҕан» оҕону иитии.
Ыт-абааһыга «куһаҕан» оҕону быһа хаптараары, дьиҥнээх оҕолорун
«куһаҕан» оҕо улаҕатыгар сытыараллар. Оҕолоро ыарыйдаҕына, абаа-
һыны муннараары, иитиэх оҕону олус маанытык таҥыннаран баран,
атаахтаппыта буолаллар, дьиҥнээх оҕолорун куһаҕаннык таҥыннаран
баран, мөхпүтэ-сыспыта буолан, ытаталлар-соҥотоллор.

Ыт-абааһы буоллаҕына алҕаһаабат: иитиэх оҕолоро улаатан, төлө-
һүйэн иһэллэр, бэйэлэрин оҕолоро өлөн иһэллэр.

«Куһаҕан» оҕолору иитэр кинилэргэ эргиччи барыстаах. Луха тоҕу-
лун кинилэринэн тарҕатар, улааттахтарына, бэлэм хамначчыттар, өл-
лөхтөрүнэ дьиҥнээх оҕону толуйаллар. (АА)

· Тыллар то±о хабыычыканан бэлиэтэммиттэрин быһаарыҥ.
· Туохтуур-кэпсиирэлэр халыыптарын бол±ойуҥ, истиилгэ туох суолталаа-

±ый?
· Суруйааччы ыт-абааһы диэн тылы то±о дэпиистээх туттубутуй?

125