Page 90 - Саха тыла 8 кылаас

БИИР УУСТААХ ЧИЛИЭН ИСТИЛИИСТИКЭЛИИ УРАТЫТА

Этии биир уустаах чилиэнэ ханнык ба±арар тиэкискэ к³ст³р олус
тар±аммыт халыып. Араас ситим тыл туттуллар буолан, үгүс дэгэт сэм-
сэ суолталаах.

Синиэньим суолталаах тыллар этиигэ биир уустаах буолан туттуллар
түбэлтэлэрэ үгүс. Маннык этиилэр уус-уран уонна пубулуустука истии-
лигэр ордук элбэхтик көстөллөр. Өс хоһоонугар: Аччыктаабыты аһатар,
торҕоннообуту тоторор; Таабырыҥҥа: Хайа оҕустахха хайдыбат, ойо
оҕустахха ойдубат; Олоҥхоҕо: … хоммут уоспун хоҥнорон, өрөөбүт
уоспун өһүлэн… Эҕэрдэҕэ: Уу харахтаах утары көрбөтүн, татаар тыл-
лаах таба эппэтин; Эссиэҕэ: Ити уолчаан барахсан олоҕун устатын ту-
хары айыы санаатыттан арахсыбакка, ыраас ыратын ыһыктыбакка сы-
рыттар ханнык!

Онтуоньум суолталаах тыллары суруйааччылар уус-уран истиил
суолтатын биэрэр ньыма быһыытынан киэҥник тутталлар. Норуот тылы-
нан айымньытын араас көрүҥэр биир уустаах чилиэн буолбут утарсар
суолталаах тыллар кэккэлэтии иһигэр киирэн туттуллаллар. Холобур,
өс хоһоонугар: Элбэх тыл сымсах, аҕыйах тыл минньигэс. Таабырыҥҥа:
Улахана оҥорор, кырата алдьатар үһү; Олоҥхоҕо: Илин астара элэ-
мэстийэрин, кэлин астара кэрэмэстийэрин саҕана…

Кэпсэтии тылыгар биир уустаах чилиэн ханыыласпыт тыл
буолан, эбэтэр да-да, да±аны-да±аны, дуу-дуу, кытта, икки си-
тимниир тылынан, сы´ыат туохтуурунан, -лыын, -лаах сы´ыа-
рыынан ситимнэ´эр.

Холобур: Бу о±о сатаан аа±ар-суруйар буолла. Э´иги да, би´иги да
итини кыайбаппыт биллэр. Эн бара±ын дуу, суох дуу? Уол ийэтин кытта
барыста. Ытыыр икки кμлэр икки а±ас-балыс. Ити килиэби ылан сиэ
(ыл уонна сиэ).

Биир уустаах чилиэн сал±ана туруон с³п буолла±ына,
ситим тыл турбат. Холобур: Бу киэ´э о´ох уота ³рг³ диэри
кμμдэпчилэнэ умайда, кμллэ-салла, кы´ыл чо±унан тамнааттан-
на. (АА) Биир уустаах чилиэн уус-уран истиилгэ этиини байытар,
ситэрэн-хоторон биэрэр. Олоҥхоҕо баар төхтөрүйбэт этии биир
уустаах чилиэн кэккэлээһинэ буолар.

90