Page 252 - Литература 10 кылаас 1 чааhа

сааґынын: долгуйуутун, айманыытын, µірµµтµн, о.д.а. биэрэр
тэттик айымньы.

Ода — ірігійдііх, уруйдуур-айхаллыыр айымньы.
Баллада — сюжеттаах, ханнык эмит дьиІ олох кістµµтµгэр
сыґыаннаах, киґи уйул±атын эІсилгэнинэн суруллубут айым­
ньы.
Лиирикэ±э іссі хас да жанр бэлиэлэрин тµмэр лиирэ-эпи­
чес­кэй бэйиэмэ, дыраама лиирикэтэ киирсэллэр. Кинилэр
хоґоон куорматынан суруллаллар, ол эрээри быґылаан тиґик-
тээх, ірі кµµрсµµлээх, дириІ міккµірдээх буолаллар.
Лиирэ-эпическэй бэйиэмэ тэнийбит сюжеттаах, сµдµ уоба­
растардаах, хас эмэ кілµінэ дьон оло±ун кірдірµін сіп.
Дыраама лиирикэтэ дыраама кірµІүн быґыытынан сµрµн
уратытынан — дьоруойдар кэпсэтиилэрин тиґигинэн айыллар.

УУС-УРАН НЬЫМА

Уус-уран ньыма — литература түөрүйэтин биир тірµт ій-
дібµлэ. Бастатан туран, уус-уран ньыма диэнинэн ускуустуба
оло±у ойуулуур-дьµґµннµµр сµрµн кірµІнэрин (хайысхаларын)
ааттанар. Холобура, аан дойду литературатыгар реализм, ро-
мантизм, классицизм, сентиментализм айар уус-уран ньыма
сµрµн кірµІнэрин быґыытынан биллэллэр.

Романтизм ньыматынан суруллубут уус-уран айымньы
кµµрээннээх сюжеттаах, сытыы ис хоґоонноох, киґи аймах улуу
міккµірдэрин тµстµµр, быґаарарга холонор сырдык идиэйэлээх
буолар. Романтическай айымньыларга хорсун, іркін ійдііх,
со±отох охсуґааччы уобараґа хоґуйуллар. Романтизм айымньы-
тын ча±ылхай холобурунан саха литературатыгар П. А. Ойуунус­
кай «Кыґыл Ойуун» олоІхо-тойуга буолар.

Реализм киґи, дьон уонна олох уустук ситимин, міккµірдэ-
рин дьиІ олох эйгэтигэр киллэрэн кірдірір, ойуулуур. Реа-
лизм кірµІнэрэ: сырдатар, критическэй, социалистическай.

Сырдатар реализм сыала — дьон ійµн-санаатын µтµі±э‑
сырдыкка тµмµµ. Уобарастара: эІкилэ суох ча±ылхай киґи
(«Кырасыабай кыыс»), киґи аатыттан ааспыт дьµґµн («Кэччэгэй
баай»).

Критическэй реализм киґи (дьон) дьыл±ата эйгэ, олох уус­
тук, омсолоох дьайыыларыттан сатарыйыытын, алдьаныытын
ойуулуур («Олох оонньуура», «Манчаары»).

Социалистическай реализм сыала — социализм идиэ­йэ­
лэригэр, идеалларыгар дьон ійµн-санаатын тардыы, тµмµµ.
Оло±у кырдьыктаахтык кірдірµµттэн тэйитэн, оІоґуу уобарас­

252