Page 73 - Литература 7 кылаас 1 чааhа

риэх кэмиҥ аҕыйах хаалла. Аҕыйах хаалла эн үрдүк да үөрэх-
тээх дьон хайҕалларыгар тиийиэҥ, Саха да омук уһуга суох
махтаныытын ылыаҥ. Төрүөбүт Саха ыччата эн айбыккынан то-
лору туһаланыаҕа, эн ааккын үрдэтиэҕэ, ыраас сүрэҕиттэн эн
тускар үрдүк айыыга таҥараҕа сүһүөҕүн сүгүтүөҕэ. Бу буолуо-
ҕа кинилэр төлөбүрдэрэ, бу буолуоҕа эн манньаҥ.

А. Я. Уваровскай Бётлиҥҥэ суругуттан

Афанасий Яковлевич Уваровскай 1800 сыллаахха Эдьигээҥ-
ҥэ төрөөбүтэ. Аҕата исправник, обер-офицер этэ, омугунан
нуучча. Ийэтэ Екатерина Егоровна Кисикеева диэн Киллэмтэн
төрүттээх саха дьахтара. Уваровскайдар уон үс оҕолоруттан
соҕотох Афанасий эрэ ордон хаалбыт. Төрөппүттэрэ олус эйэ-
ҕэс, ыалдьытымсах дьоннор Эдьигээҥҥэ сүрдээҕин ытыкта-
наллара.

Уоллара Афанасий саха оҕолорун ортотугар улаатан саха тылын
төрөөбүт тылынан ааҕар буолбута. Ийэтэ киниэхэ элбэхтик ыллыы-
ра, остуоруйалары кэпсиирэ үһү, онон убанан уол оҕо сылдьан
бэл олоҥхолуур эбит. Быһата, саха тылынан уус-уран айымньытын
тыынын, өйүн-санаатын үйэ-саас тухары иҥэриммит, сахалардыы
туттар-хаптар, бултуур-алтыыр буолбут. Дэлэҕэ да, Миддендорф-
таах Бётлингк кини туһунан «инородец, туземец» диэхтэрэ дуо?

Сибиир устун экспедицияҕа сылдьыбыт нуучча геограба
А. Миддендорф кэлин ол сырыытын туһунан суруйбут кинигэти-
гэр А. Уваровскай «Ахтыыларыгар» элбэхтик сигэммитэ, онтон
биир этиини ылан эпиграф оҥостубута элбэҕи этэр. Ол аата кини
А. Уваровскайы тус бэйэтин үчүгэйдик билбит, үлэтин үрдүктүк
сыаналаабыт эбит. Мээнэҕэ да анаан-минээн туран, табаарыһы-
гар, тыл улахан үөрэхтээҕэр О. Н. Бётлиҥҥэ «саха тылын үчүгэй-
дик билэр киһи бу баар» диэн А. Уваровскайы билиһиннэриэ дуо?

Н. Н. Тобуруокап

Ахтыылар

(Уус-уран уочаркаттан быһа тардыылар)

Икки көс көс аҥара Дьокускай гуорадын хотугу өттүгэр Кил-
лэм диэн сир баар. Бу сиргэ мин аҕам ийэм икки Эдьигэҥҥэ
бара иликтэринэ үчүгэй Нучча дьиэтин туттан олорбуттара.

73