Page 5 - Литература 6 кылаас 1 чааhа
P. 5
йан, өрө көрөн турда»; «турда, турдаа… ким даҕаны кинини
киһи тураҕын диэн хайыһан да көрбөтө». Көрөрбүт курдук
«турар» диэн тылбыт эгэлгэ хос дэгэттэннэ, киһи ис туругун,
санаатын биэрэр, арыйар дьикти дириҥ суолталанна.
Уус-уран айымньыны ааҕыыга, ырытыыга тыл ис суолта-
та, киһи ис санаатын, туругун биэрэр ис номоҕо болҕомтоҕо
ылыллыбат буоллаҕына, киһи тыл, уус-уран айымньы ис киэ-
литигэр кыайан киирбэт, таһыттан туох туһунан кэпсэнэрин
эрэ өйдүүр таһымынан муҥурданар. Онтон хас биирдии уус-
уран тыл кистэлэҥин ырытарга дьулуур эрэ айымньы ис дьи-
ҥин ылыныыга, суруйааччылыын иһирэх кэпсэтиигэ тиэр-
диэн сөп.
Эһиги тус бэйэҕит ис санаа±ытынан, уйулҕаҕыт күүһүнэн
айымньыны аахпыт, ырыппыт буоллаххытына эрэ — айымньы
тылын кэтэх өттүгэр, иһигэр туох санаа, иэйии этиллэрин
сэрэйиэххитин, өйдүөххүтүн, ылыныаххытын сөп. Оччоҕо —
хас биирдии суруйааччыны кытта көрсүһүүнү — ураты дол-
гутуулаах, олох эргииригэр сүтэн-симэлийэн хаалбат, өрүү,
киһи тыыннааҕын тухары илгэлээх тыынынан сайар, өй-са-
наа угар, ураты, хатыламмат түгэн быһыытынан көрүөххүт,
онно дьулуһуоххут.
Күндү оҕолор, эһиги тус олоххут ураты суолталаах кэми-
гэр үктэннигит. Бу кэми табатык туһанар сыалла-сорукта ту-
руорунуҥ. ¥үнүү-сайдыы сүрүнэ — ааҕыыга. Хайа баҕарар
омук бэйэтин иитинэр күµ´э — үтүмэн үгүс үйэлэр өйдөрүн
түмпүт, өбүгэ өлбөт өйө, ытык тыла буолбут тылынан уус-
уран айымньытыгар уонна өйүнэн өлбөт кэриҥҥэ киирбит
норуот өйүн-мындырын, үтүөтүн-кэрэтин түмпүт улуу суру-
йааччыларбыт уос номоҕор киирбит айымньыларыгар баар.
Кэскилбитин тэринэр, олохпутун оҥостор, сарсыҥҥыбы-
тын салайар үтүөкэн кэммит эбит диэн, дьоһуннанан, к³м-
пµµтэр араас оонньуутуттан, мээнэ күнү-чааһы ыытыыттан
аккаастанан, күнү көтүппэккэ, дьулуурдаахтык ааҕыынан дьа-
рыктаныҥ. Маҥнай санааҕытын күүһүрдэн, бэйэҕитин бэ-
йэҕит хамаандаланан даҕаны (ол күүстээх киһи бэлиэтэ)
кинигэни, уус-уран айымньыны илиигэр ыл, аах. Маҥнай
үөрүйэҕиҥ суох буолан, «бу туохха нааданый, айакка» дии
саныаҥ. Ол — киһи олоххо дьулуурдаах буолуутун мөлтөтөр.
Ону кыай, кыайар да кыахтааххын: күҥҥэ отут, түөрт уон
мүнүүтэ, онтон чаас, онтон бэйэҥ да билбэккинэн ааҕыыга
тардыстыбыт буолуоҥ.
5
