Page 141 - Литература 7 кылаас 1 чааhа
P. 141
Тыыннаах тыл
Саһыл Сыһыыга 18 күн устата муус төгүрүмтэҕэ хаайтаран
олорбут хорсун буойуннар туһунан бу хоһоонтон тугу билбик-
китин кэпсэтиҥ.
Кыһыл сэрииһит туох туһугар олоҕун сиэртибэлээбитин, то-
лук уурбутун устуоруйа чахчыларын кытта алтыһыннарыҥ.
Хоһоону өйтөн ааҕарга үөрэтиҥ.
Тэҥнээн көрүү
Аан дойду литературатыгар эр санааланыыны, хорсун-хоодуот
быһыыны айхаллыыр айымньылары кытта тэҥнээн көрүҥ.
ЧИНЧИЙЭР ҮЛЭ
Сахалыы хоһоону форма уонна уус-уран ньыма өттүнэн сонун-
нук байытыы бары кэрэтин бу айымньыга көрөбүт. Хоһоон жанра
балладаҕа хабааннааҕа, ритмическэй тутула, дорҕооннорун кы-
рааската, дьүөрэлэһиитэ тупсаҕайа, өрө күүрүүлээх интонацията —
«Өрүөл кэриэһэ» — сахалыы силлабическай хоһоон биир бастыҥ
холобура буоларын дакаастыыр сыаллаах чинчийэн көрүҥ. Айым-
ньы айыллар кистэлэҥин ырытарга холонуҥ:
Будулҕан тумаҥҥа чыгдааннаах дьыбарга
Буорахпыт буруота бурҕаҥнаан оргуйар;
Түүннэри-күннэри түрбүөтээн ытарга
Түннүктүүн, үөлэстиин барыта доргуйар…
1. Хоһоон устуруокаларын ритмическэй тутулун ахсаанын ааҕыҥ,
төһө тэҥ сүһүөхтээҕин кэпсэтиҥ. Холобур,
Бу/дул/ҕан ту/маҥ/ҥа чыг/даан/наах дьы/бар/га 3—3—3—3 (12)
Хоһоон ритмэ, эһиги санааҕытыгар, хайдах тэтими биэрэрий?
2. Хоһооҥҥо дорҕооннор кэрэтик дьүөрэлэһэн туруору, сытыа-
ры аллитерацияны, рифманы үөскэтэллэрин булан холобурдааҥ.
Аллитерация: Түүннэри-күннэри түрбүөтээн ытарга
Түннүктүүн, үөлэстиин барыта доргуйар…
Дуораан рифма холобура: оргуйар-доргуйар.
141
