Page 17 - Саха тыла 9 кылаас

лээх көрүөхтэн кэрэ мөссүөннээх дьахтары дьүһүйэн ойууланар. Хоһу-
йааччы тапталлааҕын дьүһүнүн айылҕа кэрэ көстүүлэригэр холоон
олоҥхо сиэдэрэй тэҥнээһиннэрин туттар кэрэ дьахтары сайыҥҥы ха-
тыҥ маска үрүҥ туллукка кыталык кыылга дьүөрэлии көрөр. Үрүҥтэн
атын өҥ суоҕа лириичэскэй уобарас ырааһын ойуччу кэрэтин бэлиэ-
тиир. Ону тэҥэ биллэрин курдук үрүҥ өҥ тымныы өҥ.

Ол эрээри хоһооҥҥо хоһуйуллар уобарас дууһата санаата-оноото
киэҥник арыллыбат. Ону кини ис туругун хамсаныытыттан көрүүтүттэн
эрэ сэрэйиэххэ сөп. Айымньыга Алампа тапталын дириҥ хатыһыыта
(драматизма) биллэ-биллибэттик көстөн ааһар. Бу «көмүс» туохтан эрэ
туорхаһыйар өһүргэнэр. Бэйиэт кинини доҕоруом чыычааҕыам көмүһүөм
саһарҕаам диэн тыл эгэлгэтин анаан туран ааттаһар-көрдөһөр элэ-бы-
ла тылын этэр.

Бу хоһооҥҥо Алампа лиирикэтин сүрүн тыына таптал уонна дууһа
ыарыытын уустук ситимэ дириҥ иэйии санаарҕабылы кытта силлиһиитэ
арыллар.

(Валентина Семёнова)

31. Алампа «дириҥ иэйиитин санаарҕабылын» уонна «хатыһыы-
тын» үөскэтэр тымныыны ааптар үрүҥ өҥҥө булбут. Эһиги
бэйиэт муҥура суох тапталын билинэр бу хоһоонугар мун-
чаарыыта туохтан (ханнык тыллартан, ситимнэртэн, этии-
лэртэн) көстөрүн быһааран кэпсэтиҥ.

Ситимнээх саҥа

ЛИТЭРЭТИИРЭЛИИ ТЫЛ

Литэрэтиирэлии тыл диэн норуот бүттүүн туттар тылын, саҥа-
рар саҥатын чочуллубут, нарыламмыт, сиппит-хоппут көрүҥэ буолар.
Литэрэтиирэлии олохсуйбут тутуллаах уонна сайдыбыт истииллээх.
Олоххо икки араас көрүҥүнэн көстөр.

Маҥнайгыта — сурук-бичик тыла. Ол аата литэрэтиирэлии тыл араас
көрүҥнээх литэрэтиирэҕэ (уус-уран айымньыга, үөрэх, билим кинигэ-
тигэр, хаһыакка-сурунаалга, араас докумуоҥҥа, о.д.а) чочуллан, сааһы-
ланан сылдьар. Холобур, саха литэрэтиирэлии тылын бастыҥын биһиги
чулуу суруйааччыларбыт айымньыларыгар көрөбүт.

Иккиһэ — литэрэтиирэлии саҥа эбэтэр киһи истэр тыла. Литэрэтии-
рэлии саҥа холобурун норуот тылынан уус-уран айымньытыгар уонна
саха тылын үчүгэйдик билэр, уу сахалыы тыллаах-өстөөх дьон этэр-
тыынар кэмнэригэр истэн дуоһуйабыт.

17