Page 21 - Саха тыла 9 кылаас

ХОЛБУУ ЭТИИ

5 §. Холбуу этии өйдөбүлэ

39. Үс холобуру тэҥнээн көрүҥ. Туох атыннаахтар дии санааты-
гыт?

1. Саас чугаһаата. Күн лаппа уһаата. 2. Саас чугаһаата, күн лаппа
уһаата. 3. Саас чугаһаан, күн лаппа уһаата.

Тус-туһунан туһааннаах уонна кэпсиирэлээх хас да этии ис
хоһоонунан ыпсыстаҕына, холбуу этии буолар. Холбуу этии хас
баҕарар судургу этииттэн үөскүөн сөп. Ол эрээри холбуу этиини
арааран, тус-туспа этии оҥордоххо, ис хоһооно да, суолтата да
уларыйар: Ыалдьартан илии арахпат, таптыыртан харах арахпат.
Куһаҕан киһи аһыммытынааҕар, үтүө киһи кыыһырбыта ордук.
Тыал астыбакка, ардах тохтообокко, биһиги өрүс арыытыгар
хаайтаран хааллыбыт.

Хос быһаарыы: Холбуу этиини тэнийбит судургу этииттэн араарарга
туһаан туох хайааһыны оҥорорун көрөллөр: судургу этиигэ биир ту-
һаан хас да хайааһыны оҥорор, оттон холбуу этиигэ тус-туһунан туһаан
тус-туһунан хайааһыны оҥорор.

Холобур: Үөрэхтээх киһи элбэҕи истэр, ырааҕы көрөр. Кулгаах эл-
бэҕи истэр, харах ырааҕы көрөр.

Холбуу этии маннык сүрүн бэлиэлээх:
1. Икки эбэтэр хас да чаастан турар. Холобур: Үлэ — хайҕал, үлэ —
чиэс, үлэ — албан аат. Хайа астахха, хаан тахсыбат — сиирэ астахха,
сиик тахсыбат. Ырыаһыт өллөҕүнэ, ырыата хаалар.
2. Чаастара холбоһон биир уустук санааны бэлиэтииллэр. Холобур:
Халлаан — ыраах, сир — киэҥ, далай — дириҥ.
3. Чаастара икки эбэтэр биир састааптаах буолуон сөп. Холобур:
Үчүгэйдик олордоххо, сыл — хонук. Үлэ сүөһүтэ — от хаата, үлэ киһи-
тэ — ас хаата.
4. Биир түмэр интэнээссийэлээх, оттон чааһын ыпсыытыгар ураты
интэнээссийэлэнэр. Холобур: Ынах үүтэ — тылыгар, куурусса сымыы-
та — тумсугар.
5. Чаастара ситим тылынан, салайыы (түһүк сыһыарыыта, дьөһүөл),

21