Page 14 - Саха тыла 8 кылаас

Сиинтэксис тыл туһунан билиини-көрүүнү
түмэр, тыыннаах тыл сөҕүмэр күүһүн-күдэҕин
арыйар, саамай киэҥ-дириҥ ис хоһоонноох,
элбэх хайысхалаах үөрэх буолар.

(Тыл үөрэхтээхтэрэ)

ТЫЛ СИТИМЭ

1 §. Тыл ситимин ³йд³бμлэ, араа´а

Тыл ситимэ сиинтэксис саамай кыра-кылгас, кэрчиктэммэт
өлүүскэтэ буолар. Бу өлүүскэ этии иһигэр эрэ туттуллар, араа-
рыллар. Онон дьиҥ түөрүйэ биридимиэтинэн ааҕыллар. Холобур:
Мин аҕам сүгэнэн дьиэ маһын суорар. Бу этииттэн 5 тыл сити-
мин булабыт: аҕам суорар, мин аҕам, маһын суорар, дьиэ маһын,
сүгэнэн суорар.

Тыл ситимэ этии буолбат! Биир этии иһигэр сылдьар сомоҕо-
ломмут өйдөбүлү бэлиэтиир тыл бүччүм кэрчиктэрэ. Тыл ситимэ
икки эбэтэр хас да тылтан таҥыллыан сөп. Тыл ситимэ көҥүл
уонна сомоҕо диэҥҥэ арахсар.

Тус-туспа өйдөбүлү бэлиэтиир икки бэйэмньи тыл холбоһуга
тыл ситимэ дэнэр. Холобур: сүүрүк ат — барамай уонна бэ-
лиэ, массыынанан айанныыбыт — хайааһын уонна тэрил-тыраа-
ныспар.

Тыл ситимэ этиини оҥорор-таҥар, өйбүтүгэр бэлэм сылдьар
халыып-мадьыал буолар. Онон аныгы түүрдүү түөрүйэ этэринэн,
этиини ааһан сиинтэксискэ бүтүннүүтүгэр төлкөлөөх төрүт буо-
лар.

Сиинтэксис туспа өлүүскэтин быһыытынан тыл ситимэ бэйэтэ
анал бэлиэлээх, уратылаах (оҥкулу көр).

14