Page 16 - Саха тыла 8 кылаас

Тыл ситимэ састаабынан судургу уонна уустук буолар. Судур-
гу ситим икки тыллаах: түннүк уота, тардыылаах оҕус. Бу халыып
тыл ситимэ уустугурарыгар төрүтүнэн ылыллар.

Уустук ситим хас да тыллаах: төгүрүк сирэйдээх уол, дьиэ-
бит түннүгүн уота. Маны судургу ситим биирдэм бэйэмньи тылы
кытта холбоспутун курдук өйдүөххэ сөп. Холобур: төгүрүк сирэй-
дээх  уол, дьиэбит түннүгүн  уота. Уустук ситим киһи толкуй-
дуур дьоҕура сайдыбытын туоһулуур.

Сороҕор уустук ситимҥэ кыра дьикти кыттыһар. Холобур, си-
рэйдээх уол диир хайдаҕый? Сөп, табыллыбат: маҥнай барытын
хайаан да бииргэ ылабыт (төгүрүк сирэйдээх уол).

13. Этиигэ хас тыл ситимэ баарын эти², уустук ситими булан усту².

1. Мин төрөөбүт норуотум култууратын, тылын-өһүн чинчийиэхпин
баҕарабын. (ИГ) 2. Күһүҥҥү күн уота … биир көһүйэлээх үүт тосхоллон
турар төгүрүк остуолугар тыгар. (К) 3. Күн киһиэхэ барытыгар биир
тэҥник тыгар. (НБ)

14. Бэриллибит тылынан судургу ситими таҥан баран, ону уус-
тугурдуҥ. Холобур: кини, убай, көмпүүтэр  кини убайа +
убай көмпүүтэрэ  кини убайын көмпүүтэрэ.

Чэр, ытыс, үлэһит; уон, этээс, куорат, дьиэ, киэҥ, түннүк, таас,
чаҕыл; биһиги, тыйаатыр, аатырбыт, артыыс, баай, модун, куолас, ыл-
лыыр, иэйии, ырыа, кэрэ, дорҕоон; харсар, хамсыыр, хаас, хара, уот,
харах, уур-тут, обуйук, уос, уһун, толбон, суһуох, нарын, талба, таһаа,
кэрэ, куо; дараҕар, сарын, үрдүк, уҥуох, модун, көрүҥ, хорсун, хоодуот,
уол, хаан.

Бу ситими ким ордук уустугурдар эбитий? Мин ыалым …

Тыл ситимэ этиигэ хайдах туттулларынан көҥүл эбэтэр сомо-
ҕо буолуон сөп. Көҥүл ситимҥэ тыл төрүт суолтатын сүтэрбэт:
өҥ сир, кулууп түннүгэ. Онон атын, талбыт ситимҥэ киирэн иһэр
кыахтаах: өҥ сыл, төрөөбүт сир, саҥа кулууп, ыраас түннүк.

Сомоҕо ситим биир лэксиэмэ буолар, соҕотох өйдөбүлү бэ-
лиэтиир. Онон этиигэ биир чилиэн буолар. Тылга бэлэм сылдьар,
састааба да, халыыба да уларыйбат: сир түннүгэ, ыт атаҕын тут-
16