Page 21 - Саха тыла 8 кылаас

Тус, аат, сыһыат туохтуур барыта аат саҥа чааһын салайар
дьоҕурдаах. Холобур: доҕорбор сырыттым, тургутукка бэлэмнэ-
нэр (оҕолор), мунааҕы ыйытан, кинигэ уларсаары. Нуучча тылы-
гар холоотоххо, төрөөбүт тылбытыгар атын саҥа чааһа салайара
быдан сэдэх: оҕустан улахан, аттааҕар сыыдамнык, куолуһутунан
олус, күөлгэ диэри. Салайыы туохтуур кэпсиирэ уонна толоруу,
аат сиһилии икки ардыгар баар.

Баһылатар тыл баһылыыр тыл халыыбыгар сөп түбэһэн ула-
рыйар ситимэ сөпсөһүү дэнэр: оҕо ыллыыр, оҕолор ыллыыл-
лар.

Манна туһаан уонна кэпсиирэ сөпсөһөн киирэллэр. Онуоха
кэпсиирэ сирэйэ, ахсаана туһаан киэниттэн тутулуктанар: мин
ааҕабын, биһиги ааҕабыт; эн ааҕаҕын, эһиги ааҕаҕыт; кини ааҕар,
кинилэр ааҕаллар.

Тутаах чилиэннэр сиинтэксистии сыһыаннарын көрдөрөрүн
быһыытынан, салайыы сүрүн ситиминэн ылыллар. Онон этииттэн
атын ситими буларга тирэх буолар. Холобур: Ыалбыт отчуттара
ходуһаттан саҥа таҕыстылар (оҥкулу көр).

Тыл ситимэ Ыйытыы Ситим арааһа

отчуттара таҕыстылар кимнээх тугу гыналлар? сөпсөһүү
ыалбыт отчуттара кимнээх отчуттарай? тардыы
ходуһаттан таҕыстылар хантан таҕыстылар? салайыы
саҥа таҕыстылар хаһан таҕыстылар? сыстыы

Саха тылыгар сөпсөһүү нуучча тылын киэниттэн атыннаах. Он-
тон биирдэһэ — сороҕор ахсааҥҥа ситэтэ суох сөпсөһүү. Ити сыы-
һанан ааҕыллыбат. Холобур: «Чолбоҥҥо» суруйааччылар айым-
ньылара утумнаахтык бэчээттэнэр (бэчээттэнэллэр оннугар).

2. Сөпсөһүүгэ олохсуйбут үгэстэн, соро±ор нуорматтан туораа-
һын баар. Ити истиил соруктаах-сыаллаах буолар. Онон сэдэх-
тик туһаныллар айар албаһынан сыаналанар. Холобур, тэҥнээ:
Мин сүүрэн тиийэн ааны саба баттаа! (ТС) — Мин сүүрэн тиийэн
ааны саба баттаатым.

3. Сырдатыллар чилиэн уонна даҕаамыр икки ардыгар түһүккэ
уонна ахсааҥҥа сөпсөһүү баар. Холобур: Ол да буоллар бүгүн
мин эһиэхэ, ииппит-үөрэппит оҕолорбор, биир суолу тоһоҕолоон

21