Page 24 - Саха тыла 8 кылаас

28. Этии интэнээссийэтэ уларыйан, тыл ситимигэр сабыдыал-
лыыр түгэнин булан быһаар.

1. Чыычаахап, бу суругуҥ биһиэхэ хааллын. Эн бэйэҥ дьиэҕэр бар
уонна толкуйдаа. (СД) 2. Били грузинка эрэ баар. (АФ). 3. Бөһүөлэктэн
чугас кырдалга бөлөх ыал олорор. (АА). 4. Уус тылынан устар ууну со-
моҕолуур. (МД) 5. Амма үрэх улаҕатын үөт талах бүөлүү үүммүт. (АА).
6. Архипов баай Всеволоды өрдөөҕүттэн күүппүт күндү ыалдьытын
курдук уруйдаан-айхаллаан көрсүбүтэ. (СД) 7. Биһиги кыһанар оҕобут
үөрэҕин бэркэ туттарбыт. (А.Сыр) 8. Киэһэрбит уулуссанан Бииктэр
биэлсэр уолу бэйэтигэр илдьэ барда. (АА)

Тыл ситимиттэн этии таҥыллар. Тыл ситимэ сөпкө оҥоһуллу-
бут буоллаҕына, этии эмиэ сөп, тупсаҕай тутулланар, чуолкай ис
хоһооннонор.

Кэлин нуучча тылын сабыдыалынан сахалыы тыл ситимэ араас-
тык уларыйан эрэр. Онон истэргэ олуона, халы-мааргы этии тах-
сар, ис хоһооно да мунаахтык өйдөнөр буолар. Ити көстүү тыл-өс
үйэлээх үгэһин, култууратын айгыратар, мөлтөтөр.

Билигин саха тылыгар хас да итинник түбэлтэ көстөр:
· сыстыы оннугар салайыы, тардыы ситим оҥоруу;
· тардыы ситими салайыы оҥоруу;
· салайыы ситим түһүгүн бутуйуу;
· итэҕэс сөпсөһүүнү толору сөпсөһүү оҥоруу.

29. Тыл ситимин тэҥнээн көр. Эн санааҕар, хайата нуучча тылын
үтүктүү буолуон сөбүй?

Тыс этэрбэс — тыстан этэрбэс — тыһынан этэрбэс, Байанай ал-
гыһа. — Байанайга алгыс, муос оҥоһук — муостан оҥоһук, туос иһит —
туостан иһит, хомус тардар — хомуска тардар — хомуһу тардар, туоһу-
нан тигэр — туостан тигэр.

30. Ускуопка иһиттэн биир сөптөөх барыйааны талан, этиини ситэр.

1. Саха (омук — омуга) сайыннын. 2. Нэһилиэккэ бааһынай (хаһаайыс-
тыба — хаһаайыстыбата) тэриллибит. 3. Мустубут дьон (санаа — са-
нааны) атастаһыыны ордук кэрэхсээтилэр. 4. Мас (тардыһыы — тарды-
һыыта) саҕаланар. 5. Ону ытык (дабатыы — дабатыыта) диэн ааттыыл-
лар. 6. Ол кэмҥэ «Туймаада» (ансаамбыл — ансаамбыла) тэриллибитэ.
7. Кэмпириэнсийэ кыттыылаахтарыгар (туоһу сурук — туоһу суругун)
туттардылар.

24