Page 20 - Саха тыла 8 кылаас

тан баһылатар тылга ыйытыы туруоран чуолкайданар. Холобур:
Үөрбүт сирэйтэн үчүгэйи билбэппин. Ханнык сирэйтэн? үөрбүт
сирэйтэн; т у г у б и л б э п п и н ? үчүгэйи билбэппин; туохтан үчү-
гэйи? сирэйтэн үчүгэйи.

Баһылыыр ситим түөрт араастаах: сыстыы, тардыы, салайыы,
сөпсөһүү.

Баһылатар тыл баһылыыр тылга уларыйбакка эрэ холбоһор
ситимэ сыстыы дэнэр: баай айылҕа, кэрээбэт кэҕэлээх дойду,
уонча хатыҥ, иэйиилээхтик ыллыыр, ыллаан саҥарар.

Түҥ былыр үөскээбит, бастакы ситим буолан, сыстыы би-
лиҥҥи тылга олус киэҥник туттуллар. Сыстар тыл баһылыыр тыл
иннигэр үксүн сэргэстэһэ, ыкса турар, ол иһин холбуу интэнээс-
сийэлэнэр. Холобур: аныгы массыына, сэмэй майгы, элбэх киһи,
үүттээх, төрүөхтээх ынах, бу саҥа дьиэ, ылан кыҥаан көрдө,
чуолкайдык уонна уус-ураннык ааҕар.

Баһылыыр тыл тардыы сыһыарыытын ылар ситимэ тардыы
дэнэр: оҕонньор тайаҕа, хатыҥ сэбирдэҕэ, төгүрүк остуолбут
атаҕа, саха саҥатын дьүөрэ дорҕооно.

Тардыы — түүр бары тылын саамай бэлиэ, чаҕылхай уратыта.
Бу ситим икки аат саҥа чааһын холбуур. Тардыы бас билиини,
ону сэргэ барамай сорҕотун, аналын, уруулууну, о.д.а. бэлиэ-
тиир. Холобур: эн тэтэрээтиҥ, кинигэ хаҕа, тар буочуката, мин
эбэм, хонор дьиэ тэрилэ, сылгы хаһата.

Уустук ситим чаҕылхай холобурунан тардыы ситимэ ааҕыллар.
Тоҕо? Маны муҥура суох уустугурдан иһиэххэ сөп. Холобур, көлүөнэни
утум-ситим ааҕыыга: кини оҕотун оҕотун … оҕото.

Морполуогуйаҕа бас билээччини бэлиэтиир тыл сиинтэксис-
кэ баһылатар тыл (быһаарыы) буолар. Холобур, тэҥнээ: норуот
ырыата  Норуот дууһата норуот ырыатыгар көстөр. (АА).

Баһылыыр тыл баһылатар тылы сөптөөх түһүккэ туруорар
ситимэ салайыы дэнэр: уруокка бэлэмнэнэбит, биэһинэн
үөрэнэр, кырдьаҕастан ыйыталас.

20