Page 8 - Саха тыла 8 кылаас

Ситимнээх саҥа

ТИЭКИС СИИНТЭКСИҺЭ

Тиэкискэ киирбит этиилэр бэйэ-бэйэлэрин кытта ис хоһоон-
норунан ситимнэһэллэр. Онно интэнээссийэ, араас суолталаах
ситим тыллар, синиэньим эбэтэр утары суолталаах тыллар тут-
туллаллар. Онно, сүнньүнэн, икки утум тутуһуллар: утуу-субуу
холбооһун уонна кэккэлэтэн холбооһун. Олор солбуйса туттул-
луохтарын сөп. Исхиэмэтэ маннык: утуу-субуу холбооһун ( 
); кэккэлэтэн холбооһун (›)

Утуу-субуу ситиминэн холбонор тиэкискэ этиилэр турар бэ-
рээдэктэрин уларытар табыллыбат. Кэккэлэтэн ситимҥэ бастакы
тутаах этииттэн ураты этиилэри миэстэ атастаһыннарыахха сөп.

1. Тиэкиһи аах. Икки тиэкискэ киирбит этиилэр ситимнэһэр
ньымаларын көр. Тэтэрээккэр исхиэмэ оҥорон көрдөр. Туох
уратылаахтарын быһаар.

Тыас салгын хамсааһыныттан үөскүүр. Онон тыас барамай ханныгыт-
тан (улаханыттан, ыйааһыныттан, кытаанаҕыттан, сымнаҕаһыттан, убаҕа-
һыттан, бытархайыттан, кэтититтэн, хаптаҕайыттан, о.д.а. кэриҥиттэн)
тутулуктанан араас буолар. Холобур, эстэр, дэлби барар тыас ыраа-
ҕыттан, чугаһыттан араастанан түҥ, лүҥ, дар, дор, ньир, пас, пос,
о.д.а. иһиллэр. Тимир эттиктэр лыҥ, лоҥ, лүҥ, чаҥ, чоҥ, чуҥ, о.д.а.
тыастаахтар. Убаҕастар чар, чол, чолк, чур, чыр, о.д.а. тыаһы үөскэтэл-
лэр. Кураанах, бытархай эттик кур, күр, кыр, сыр, сур, о.д.а. тыастаах.
Сымнаҕас, инчэҕэй, баллаҕар эттиктэр ньал, ньалк, ньылк, палк, о.д.а.
тыастаахтар (СБТМ).

Николай Демьянович туохха да сүрэҕэлдьээбэтинэн уһулуччу киһи
этэ. Ол кини билим²э (наука±а) үлэтигэр эрэ буолбакка, хайа баҕа-
рар үлэтигэр көстөрө. Наада диэтэҕинэ, сыратын туохха да харыстаа-
бат этэ. Кэлин, доруобуйатынан оччото суох буолан эрэр кэмигэр,
даачатыгар тимирэ көстүбэт буола дьэбин буолан хаалбыт лөккөбүөй
массыына үрдүн аҕалан, туох эрэ тимиринэн кыһан-кыһыйан ыраастыы
сатыы сылдьарын көрөн дьулайа санаабытым. Ону син биир барытын
кылбаччы ыраастаан кэбиспит этэ. Саха интэлигиэннэриттэн Николай
Демьянович тиэхиньикэҕэ олус сыстаҕас, муҥура суох интэриэстээх
киһи этэ. Онно бэлэми үлэлэтэн туһанар баҕатынааҕар тиэхиньикэ ис
оҥоһуутун иҥэн-тоҥон өйдүүр баҕата баһыйар быһыылааҕа. Кини тугу
барытын билэргэ-көрөргө оннук уҕараабат тардыһыылааҕа. (АПС)

8