Page 30 - Саха тыла 9 кылаас

8 §. Тэҥҥэ холбоммут
холбуу этиигэ сурук бэлиэтэ

Тэҥ оруоллаах холбуу этии чаастара, бэйэ-бэйэлэрин икки ар-
дыгар тэҥ оруоллаах эрээри туох эрэ ситэрсэр суолталаах буо-
лан, биир кэрчиги үөскэтэллэр.

Бу холбуу этии бэлиэтиир:
1. Биир көстүүнү. Холбуу этии бастакы чааһыгар этиллибит
суол иккис чааска хатыланар, онон этии бүтүннүүтэ биир уопсай
суолталаах буолар. Чаастара интэнээссийэ көмөтүнэн холбонол-
лор. Сурукка соппутуой турар.
Холобур: Сылдьыбыт сыыһы булар, көрдөөбүт көһүйэ көмүһү
булар. (Өс хоһооно) — тугунан эмэ дьарыгырыы туһаны аҕалар.
Кырдьык кимиэхэ да балыйтарбат, сырдык туохха да хаххалап-
пат, ньургун сүрэх туохтан да дьулайбат. (АА) — үтүө суол өрүү
кыайыылаах буолар диэн санаа этиллэр. Онон тэҥҥэ холбуу этии
чаастара биир суолу бэлиэтииллэрин быһыытынан, тэҥ суолта-
лааҕынан ааҕыллаллар.
2. Утарыта көстүүнү. Маны үксүгэр холбуу этии ис хоһоону-
нан биэрэллэр. Сороҕор оттон ситим тыл, сэдэхтик да диэн си-
тимниир тыл туттуллар.
Холобур: Эргэ эстибит, саҥа сандаарбыт. (Өс хоһооно) Эһиэхэ
тыраахтар эргийэр да сирэ суох, оттон киэҥ сиртэн буоллаҕына
аккаастана олороҕут. (НЯ) Сааскы Ньукуолун буолла да, халлаан
син биир хаҕыс. (АФ)
Утары суолтаны күүһүрдээри, арыт соппутуой оннугар тириэ-
ни туруораллар. Холобур: Киһи буруйа ааспат — халлаан түргэн-
ник көнөр. (Өс хоһооно)
3. Биир кэмҥэ буолар хас да көстүүнү. Манна араас көстүү
тэҥҥэ буолар курдук өйдөнөр: Массыына тыаһаабат, хотуур да
ыллаабат, үлэбит уурайда, үрэхпит чуумпурда. (БХ)

Тэҥ оруоллаах холбуу этии хайа эрэ чааһа тэнийбит, иһигэр
бэйэтэ сурук бэлиэлээх буоллаҕына, туочукалаах соппутуой ту-
руон сөп. Холобур: Сорох кыаҕын таһынан харанна, сыта байда;
атыттар, көрдөрбүтүнэн ытыстарын соттон, киэһэ ыстыыра суох
хааллылар. (НУ) Тар тобоҕо баранна, толооҥҥо өлбүт ньылба ку-
лун бүттэ; ынах тыҥата, ньоҕор балык сытыйбыта эһиннэ. (АА)

30