Page 107 - Литература 6 кылаас 1 чааhа

лөхтөргө арахсаллар. Номох, кэпсээн, сэһэн — араас
жанр. Ол эрэн кинилэри түмэр биир сүрүн бэлиэ баар.
Кэпсиир, сэһэргиир ис хоһоонноро, суруллубут халыып-
тара (формалара) биир буолан, тылынан уус-уран айыы
биир бөлөҕөр эпоска, эпическэй (кэпсиир, сэһэргиир)
айымньыларга киирэллэр.

Тылынан айыы иккис бөлөҕө — лирика. Хоһоон уустук
оҥоһуулаах халыыбынан айыллыбыт айымньылар киирэл-
лэр. Манна иэйии баһыйар суолталаах, санаа араас ута-
ҕа уус-уран тылынан дьүһүллэр, киһи ис туругун сиһи-
лиир. Өссө атыннык поэтическай айымньылар дииллэр.

Тылынан айыы үһүс көрүҥэ — драма. Драма эмиэ
олоҕу уус-ураннык дьүһүйэр, уратыта — субу буола турар
курдук дьоруойдар кэпсэтиилэрин таҥыынан суруллар.
Кэпсэтии (диалог) күүһүнэн дьон өйүн-санаатын, дьа-
йыытын күрсүүтэ (конфлига) көрдөрүллэр.

Ханнык баҕарар тиэмэни, холобура, ити оҕолор тал-
быт «Мин доҕорум» диэн тиэмэни да ылан көрдөххө,
уус-уран айыы хайа баҕарар көрүҥүнэн, талбыт жанр-
гынан ойуулуоххун сөп. Ким санаата ордук туохха тар-
дыһарынан, тугу этиэн баҕарарынан.

Саргы курдук хоһоонунан хоһуйдахха, ыт туһунан бэр-
тээхэй таптал, доҕордуу сыһыан иэйиитигэр олоҕурбут
айыы үөскүөн сөп, оттон Ньургун курдук, В. Е. Васильев—
Харысхал «Туу-Хаах» кэпсээнинии, ыт барахсан мүччүр-
гэннээх сырыыларын истиҥник ойуулуохха эмиэ сөп.
Дьулустаан эппитинии, ыт туһунан бэртээхэй сценка,
пьеса да суруйан таһаарыахха син.

Онон уус-уран тылынан айыы көрүҥэ үс, жанра элбэх
эбит диэн өйдөөтүбүт. Уус-уран тылынан айыыга жанры
талыы этэр сүрүн санааны хайдах дьоҥҥо тиэрдиэҕи
баҕарартан тутулуктанан талыллыан сөптөөх эбит.

Онтон суруйааччылар мындыр өйдөрүн, итии, иһирэх
сүрэхтэрин этиитин эмиэ араас көрүҥүнэн, жанрынан
ааҕааччыларга тиэрдэллэр. Кинигэбит бу түһүмэҕэр
айар тыл маастарыстыбатын ньымаларын эмиэ сэргээн,
ырытар соруктаахпытын умнумаарыҥ.

107