Page 184 - Литература 9 кылаас 2 чааһа

ыччат уруккуну билиммэт, ытыктаабат буолбутуттан, норуот
үйэлээх үгэстэрин умнан сиргэ-буорга тэпсибититтэн хараас-
тар. Оттон кини аттыгар хаһан эрэ олох күөстүү оргуйар этэ,
таптал-үөрүү толору буолара, ырыа-күлүү иһиллэрэ… Ол ба-
рыта сүппүт, кинини бырахпыттар, умнубуттар. Суруйааччы
саха дьоно дьиҥ олохторуттан тэйбиттэрэ норуот сайдарыгар
кэккэ ыарахаттары үөскэтэрин туһунан проблеманы туруорар.

«Суор» сэһэҥҥэ суруйааччы киһи олоҕо кылгаһын туһунан
санааны этэр. Ол да буоллар, киһи эрэйдээх ол-бу буолан,
кылгас олоҕор эрэйгэ тиксэрэ үгүс буолар эбит. Сэһэҥҥэ
сүүһүнэн сыл олорор суордар олохторо ааһа охсубутуттан,
сорсуйбуттарыттан соһуйаллар, оттон киһи олоҕо олус диэн
кылгаһын сөҕөллөр. Иччитэх (был. түүрдүү — иччи суох) диэн
тыл символиката күүһүрэр: иччитэ, хаһаайына суох сир тулаа-
йахсыйар. Бу аан дойдуну киһи тыынныыр, сүрүннүүр. Архети-
пическай уобарастар — алаас, өтөх, сэргэ айымньы бөлүһүөк-
түү күүрээнин күүһүрдэллэр. Бу айымньыларга Санаа туспа
уобарас буолар. Киһи — санаалаах, санаалаах буолан киһи
буолар. Манна Ыт, Сэргэ, Суор эмиэ санаанан эрэ олороллор.
Санааттан санаа үөскүүр. Сэргэ тыал көҥүлүгэр ымсыырар,
бэйэтин санаатыттан босхолонуон баҕарар. Ол эрээри төрүт
тирэхтээх буолар ордук. Тыал санаалааҕа, саныыр сололоо-
ҕо буолуо дуо? Онон Н. Лугинов философскай сэһэннэригэр
дьикти сюжеттары, уобарастары булар уонна олорунан киһи,
көҥүл, олох туһунан дириҥ санааларын этэр.

Окорокова В.Б., Попова М.П.

Аах. Бил. Туһан

1. Литература кэрэһиттэрэ / Хомуйан оҥордо У. М. Флегонто-
ва. 10—11 кылаас. — Дьокуускай : Бичик, 2001. — 219—
220 с.

2. П. В. Максимова уо. д.а. Саха литературата: 11 кылаас /
Дьокуускай : Бичик, 2001. — 105—109 с.

184